Logo Gezond+ interview met Jo Vandeurzen en Dr. Luc Colemont over het terugdringen van dikkedarmkanker in Vlaanderen.
'Alleen ga je sneller, samen geraak je verder'
Een interview van Logo Gezond+ vzw.
Sinds 2013 kunnen mannen en vrouwen vanaf 56 jaar tot 74 jaar deelnemen aan het Vlaams Bevolkingsonderzoek naar dikkedarmkanker. Met een simpele stoelgangtest is het mogelijk om deze kanker vroeg op te sporen. Vandaag neemt één op twee Vlamingen deel aan dit onderzoek.
Logo Gezond+ vzw en Stop Darmkanker vzw willen met hun nieuwe project “Door de bril van” informatie verspreiden en mensen inspireren tot deelname.
Naast minister en gastro-enteroloog, komt u beiden ook in aanmerking voor de stoelgangtest. Ik vermoed dat u beiden al de beruchte enveloppe met het setje hebben ontvangen. Wat dachten jullie toen de uitnodiging in de brievenbus viel?
Minister Vandeurzen: Het klopt. Toen ik de test ontving, wou ik zelf wel eens zien hoe gemakkelijk of hoe moeilijk het was om deel te nemen. En eerlijk gezegd, het valt goed mee. Als minister weet ik wat er allemaal aan voorafging. En als we de eerste participatiecijfers zien, mogen we in Vlaanderen trots zijn.
Dr. Colemont: Dat klopt. Met 50,3% deelname van de Vlamingen, na één jaar screening, is Vlaanderen ruimschoots geslaagd in eerste zittijd, terwijl Wallonië amper de 10% overschrijdt. Maar de ambitie van de Vlaamse overheid ligt hoger, nl. 60% deelname tegen 2020. Dat moet haalbaar zijn en we gaan ons best doen om dit ook vroeger te halen. Met acties groot of klein is dit zeker mogelijk. En ja, ik heb de test ook al gedaan.
Is het dan nog nodig om Vlamingen aan te sporen?
Minister Vandeurzen: Darmkankeropsporing past voor ons in een ruimer preventiebeleid. Als overheid investeren we in de organisatie van de bevolkingsonderzoeken naar kanker en zorgen we dat deze efficiënt, kwaliteitsvol en wetenschappelijke onderbouwd verlopen met als doel overlijdens terug te dringen. Het aantal burgers dat deelneemt aan deze onderzoeken, is natuurlijk één van de kritische succesfactoren. Daarom moet je er vooral voor zorgen dat het leeft in de samenleving. En daarvoor heb je organisaties nodig zoals Stop Darmkanker met de gedrevenheid van een Dr. Colemont. Maar ook Logo’s (lokaal gezondheidsoverleg) die lokale besturen ondersteunen om de boodschap naar hun inwoners, zorgverstrekkers en lokale organisaties te brengen. Als Stop Darmkanker, Logo’s, gemeenten en al die andere organisaties gaan samenwerken om burgers te informeren en te stimuleren deel te nemen, dan gaan die participatiecijfers zeker omhoog.
En dat het leeft bij de mensen heb ik aan den lijve ondervonden toen een koppel mij op straat aansprak tijdens het winkelen. Ze hadden meegedaan aan de test en waren opgeroepen voor een vervolgonderzoek. Die mensen waren blij dat hen misschien een pak onheil bespaard bleef.
Waarom zijn partnerships zo belangrijk?
Dr. Colemont: Het gaat niet alleen over levens redden, maar ook over het vermijden van leed bij mensen en terugdringen van de kosten voor de gezondheidszorg. Het vraagt een continue inspanning en herhaling van de boodschap. Het is niet voldoende om een keer mee te doen, maar het onderzoek om de twee jaar te herhalen. Op dezelfde nagel blijven kloppen via verschillende campagnes is dus de boodschap. En daarvoor zijn de Logo’s ideale partners. We delen dezelfde missie: informeren en sensibiliseren. Logo’s beschikken over een sterk netwerk van partners in Vlaanderen. Ik gebruik graag een Afrikaans spreekwoord. ‘alleen ga je sneller, samen geraak je verder’.
Ooit stelde men mij de vraag: “Waarom moet je nu een aparte organisatie oprichten voor darmkanker?” 1 op 20 Vlamingen wordt ooit geconfronteerd met darmkanker. Dat is niet niks. Daarom is het maatschappelijk belangrijk zo’n organisatie te hebben, net zoals voor borstkanker Think Pink en Pink Ribbon op de barricades staan. En ik ben natuurlijk blij en dankbaar dat ik sinds 1 januari, dankzij iemand als Marc Coucke, dit full time kan doen.
Wat is de winst voor de deelnemer?
Dr. Colemont: Studies spreken vaak over sterftecijfers en gezondheid-economische winst, maar het uitgespaarde leed valt niet te berekenen. Als we dat naar beneden krijgen, is dat iets fantastisch. Een patiënt zei me ooit: “Als je kanker krijgt, krijgt heel je familie kanker”. Het zorgdragen voor een partner, de ongerustheid over een ouder, de schrik om een broer of zus te verliezen … Je kunt dus een massa leed uitsparen door een poepsimpele test. Dus mijn boodschap is heel simpel. Just do it!
Minister Vandeurzen: Dat is natuurlijk terecht vanuit de mens bekeken. Maar als overheid moet je ook berekenen hoeveel zo’n onderzoek mag kosten, in functie van een gezondheidswinst voor dé Vlaming. Wel, van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker (borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker) is darmkankerscreening veruit het meest kostenefficiënt en verantwoordbaar. En dat is in financieel krappe tijden een belangrijk argument voor een overheid om hierop te blijven inzetten.
Dr. Colemont: In 2012 heeft minister Vandeurzen in volle economische crisis een groot budget uitgetrokken om dit bevolkingsonderzoek uit te rollen. Dat is zijn verdienste. Het doet dan ook deugd dat Prof. Lieven Annemans, gezondheidseconoom UGent, kon aantonen dat dit bevolkingsonderzoek in Vlaanderen bijzonder kosteneffectief blijkt te zijn.
Vanuit de Vlaamse overheid is het een duidelijke verantwoorde keuze, maar heeft de lokale overheid hier ook een rol in?
Minister Vandeurzen: Gezondheid is een onderdeel van een breed beleid. Het bevorderen van gezondheid moet op elk bestuursniveau en binnen elk beleidsdomein ingang vinden. Veel lokale besturen hebben al een goed uitgewerkt gezondheidsbeleid en ondertekenden het charter “Gezonde gemeente”. Zij zijn immers actief in verschillende levensdomeinen en in de buurt of de wijk waar kwaliteitsvol leven en gezondheid een issue zou moeten zijn. Met de steun van de Logo’s en met de medewerking van inspirerende organisaties als Stopdarmkanker kunnen we dit thema zeker zichtbaar maken in de gemeenten.
Ik hoop dat “Door de bril van” een succes mag zijn en inspirerend kan werken voor alle Logo’s en hun lokale besturen.
We monitoren alvast de deelnames per gemeente en stellen deze data ter beschikking. De cijfers zijn interessant voor een gemeente om zich te vergelijken met andere gemeenten in Vlaanderen. Het kan prikkelend werken om een tandje bij te steken of motiverend om verder te doen zoals men bezig is.
Dr. Colemont: Inderdaad. Een pluim voor het Centrum voor Kankeropsporing, zij leveren fantastisch werk i.s.m. het Kankerregister. Je kan nu op gemeenteniveau gaan kijken hoeveel percent van de doelgroep meedoet aan het bevolkingsonderzoek. Het is een fantastische tool waar een massa data en een immens werk achter zit.
Minister Vandeurzen: Daarop aanvullend. De burger zal binnenkort ook zelf kunnen nagaan wanneer hij een uitnodiging mag verwachten via het online platform Vitalink. Dat past perfect binnen het empoweren van de Vlaming.
De test komt bij de mensen thuis. Ze kunnen het onderzoek zelf doen. Is er ook een plaats voor de huisarts in dit verhaal?
Minister Vandeurzen: Eerst en vooral, het bevolkingsonderzoek kwam tot stand in nauwe samenwerking met de huisartsen, de gastro-enterologen en de academische wereld.
De huisarts is en blijft dé vertrouwenspersoon bij uitstek. Hij blijft een cruciale rol spelen in het motiveren en informeren van zijn patiënten. Maar ook het verder opvolgen van de patiënt bij slecht nieuws, is cruciaal. Het globaal medisch dossier (GMD) kan hierbij een rol spelen.
Dr. Colemont: De huisarts kan ook helpen bij de begeleiding van zijn patiënt. Dat kan gaan van ondersteuning en duiding bij een afwijkende resultaatsbrief tot de voorbereiding op het vervolgonderzoek, de fameuze coloscopie. Sommige mensen haken ook af voor het vervolgonderzoek. Ze zien de coloscopie niet zitten. Ook daar kan de huisarts een rol spelen.
Hebben jullie tot slot nog enkele adviezen?
Dr. Colemont: De Europese richtlijnen adviseren om de test te doen vanaf 50 jaar. Tot 56 jaar bekijk je best met je huisarts om eventueel al de test of zelftest te doen, daarna kan je gratis deelnemen via het bevolkingsonderzoek. Daarnaast kan een gezonde levensstijl zeker helpen in de strijd tegen darmkanker. Gezonde voeding, voldoende bewegen, matigen met alcohol en niet roken is het advies voor alle leeftijden! Een gezonde levensstijl kan immers het risico op darmkanker met een kwart verminderen. Als je dat dan combineert met het Vlaams bevolkingsonderzoek ga je nog betere resultaten hebben. Dat is natuurlijk iets waar dagelijks aan gewerkt moet worden en niet enkel in de maand maart, de internationale maand rond darmkanker.
Minister Vandeurzen: Als ik het even in een iets breder kader mag plaatsen. De levensstijl van de Vlaming is een thema van de volgende gezondheidsconferentie. Die zal gaan over middelengebruik (alcohol, drugs en tabak), gezonde voeding en beweging. We behandelen deze onderwerpen samen, omdat ze ook invloed hebben op elkaar. Aan de basis van die gezondheidsconferentie, ligt de vraag: “Hoe kunnen wij als Vlaamse overheid, mensen informeren en motiveren om te kiezen voor een gezonde levensstijl? En welke initiatieven kunnen we nemen om gezondere keuzes makkelijker te maken?”
Het is onze taak om mensen goed te informeren zodat zij een geïnformeerde keuze kunnen maken. Het is niet onze taak om mensen te verplichten gezond te leven of deel te nemen aan screeningsprogramma’s. De mensen moeten die keuze uiteindelijk zelf maken. Wij als overheid zijn overtuigd van de keuze voor gezondheid en maken er daarom ook middelen voor vrij. Lokale campagnes zoals die van Logo Gezond+ maar ook gezondheidsconferenties zijn momenten waarop we samen kijken hoe we mensen hierin kunnen ondersteunen, voldoende informeren, een kader geven zodat ze zelf de keuzes kunnen maken. Dat is de kern van ons gezondheidsbeleid.
